మనిషిగా జన్మించడం ఒక వరం. కానీ ఆ జన్మను ధన్యం చేసుకునేందుకు, దాన్ని పరమార్థంగా మలచుకునేందుకు కావలసినదే సాధన చతుష్టయం. ఇది అనాదిగా భారతీయ తత్వశాస్త్రంలో అత్యంత ముఖ్యమైన సాధన మార్గం.
ఆధ్యాత్మిక జీవితానికి ఇది నలుగురు తలుపుతగ్గులు వంటివి – వీటిని దాటితేనే పరబ్రహ్మ దర్శనం కలుగుతుంది.
సాధన చతుష్టయం అంటే ఏమిటి?
సాధన చతుష్టయం అనగా నాలుగు ప్రధానమైన సాధనల సమాహారం:
- వివేకం (Viveka) – శాశ్వతమైనది మరియు అశాశ్వతమైనదిగా తేడా చెయ్యగల గుణం
- వైరాగ్యం (Vairagya) – ఇంద్రియ సుఖాల పట్ల విరక్తి
- షమాదిశట్క సంపత్తి (Shamadi Shatka Sampatti) – మనసు, ఇంద్రియాలను నియంత్రించే ఆరుగుణాల సమాహారం
- ముముక్షుత్వం (Mumukshutva) – మోక్షం పట్ల తీవ్ర కోరిక
ఈ నాలుగు అంశాలే నిజమైన జ్ఞానానికి ఆధారభూతాలు.
‘నౌకాగ్ర కాకవత’ ఉదాహరణ – ఒక జీవన బోధ
ఈ తత్వ జ్ఞానాన్ని మరింత మానవీయంగా అర్థం చేసుకునేందుకు, ఓ గొప్ప ఉపమానం అందించింది భారతీయ సంస్కృతి – అదే ‘నౌకాగ్ర కాకవత’.
కథ మొదలు:
ఒకనాడు సముద్రయానానికి సిద్ధమవుతున్న ఓ నావపై కర్ర (తెరచాపకు) అమర్చారు. ఆ కర్రపై ఓ కాకి వచ్చి వాలింది. నావ కదులుతుంది అనే విషయం కాకికి initially తెలియదు. కొద్దిసేపటికి నావ సముద్రం లోనికి నాలుగు మైళ్లు దూరం వెళ్లిపోయింది.
అప్పుడు కాకికి అర్థమయ్యింది – “నేను ఎక్కడికి వచ్చేశాను?”
ఆమె ఎగిరింది. తూర్పు దిశ, పశ్చిమం, ఉత్తరం, దక్షిణం – అన్నిచోట్లా చూసింది. ఎక్కడికీ తీరం కనిపించదు. అంతటా నీరు మాత్రమే. ఏ దిశకీ వెళ్లడం సాద్యమవడం లేదు. చివరికి అలసిపోయి, మళ్లీ అదే కర్రపై వాలింది.
అక్కడే ఆ కాకి జీవితంలో ఒక మార్పు వచ్చింది. ఆమె ఇప్పుడు దిక్సూచి లేని పరిస్థితిలో ఉంది. ఇదే అయోమయ స్థితి.
అదే అయోమయ స్థితిలో ఉండి, చేయాల్సినదేదీ లేక… నావపై కూర్చొని జీవన పరమార్థం గురించి ఆలోచించడం మొదలుపెట్టింది – ఇదే బ్రహ్మ విచారణకు నాంది.
ఈ కథ మనకు ఏమి చెబుతుంది?
ఈ ‘నౌకాగ్ర కాకవత’ ఉదాహరణ మన జీవితానికి అద్దంపట్టినట్లే.
ఈరోజుల్లో మనిషి కూడా అదే పరిస్థితిలో ఉన్నాడు.
- భార్య
- పిల్లలు
- ఉద్యోగం
- ఆస్తులు
- కోరికలు
- సమస్యలు
- అశాంతి
ఇవి అన్నీ నావలోని కర్రల మీద కాకిలా మనల్ని నిలిపేస్తున్నాయి.
మనమూ అదే కాకిలా, ఏ దిక్కు కనపడక… పారిపోవలసిన దిక్కే తెలియక జీవితం గడుపుతున్నాం.
ఇలాంటి అయోమయం నుంచి బయటపడాలంటే?
సాధన చతుష్టయమే మార్గం.
వివేకం – శాశ్వతమా? అశాశ్వతమా? అనే గుణ విచారణ
భౌతిక సుఖాలన్నీ నశ్వరమే. కానీ ఆత్మ శాశ్వతం. దీనిని తెలుసుకున్నవాడే వివేకవంతుడు. మనిషి ఒకనాడు ఆలోచించాలి:
“ఈ జీవితంలో నిజంగా నేను కోరేది ఏమిటి? ఒక ఇల్లు? ఒక కారు? లేక మనశ్శాంతి?”
వైరాగ్యం – విరక్తి లేకుండా శాంతి రాదు
చిన్నచిన్న ఆనందాల వెనుక పరుగెత్తడం ఆపినప్పుడే మనసు ప్రశాంతంగా మారుతుంది. ఇంద్రియ సుఖాలపై ఆశక్తి లేకపోతే మనం నిజమైన శాంతి వైపు అడుగు పెడతాం.
ఇంద్రియ నిగ్రహం – షమ, దమ, తితిక్ష, ఉపరతి, శ్రద్ధ, సమాధానం
ఈ ఆరే మన నియంత్రణ సాధనాల మూలాలు. వీటిలో బలంగా ఎదిగినవాడే ధ్యానానికి సిద్ధమవుతాడు.
ముముక్షుత్వం – మోక్షం పట్ల వ్యగ్రత
మనలో మోక్షం పట్ల గాఢమైన కోరిక ఉండాలి. అది లేకపోతే సాధన కూడా వృధా అవుతుంది. “నాకు పరమాత్మ కావాలి!” అనే తపన మనను జ్ఞాన మార్గంలో ముందుకు నడిపిస్తుంది.
ఈ మార్గంలో అవరోధాల్ని అధిగమించాలంటే…?
మనిషి నిరంతరం ఈ విషయాలను గుర్తుపెట్టుకోవాలి:
- ఇంద్రియ సుఖాల జాలంలో చిక్కుకోకూడదు
- శబ్ద, స్పర్శ, రూప, రస, గంధ అనే పంచఇంద్రియాల కోరికల నుండి దూరంగా ఉండాలి
- నిరంతరం ధ్యానం చేయాలి – ఆనాపానసతి ధ్యానం దీనికి ఉత్తమ మార్గం
- సాధనలో వచ్చే అయోమయాన్ని “నౌకాగ్ర కాకవత” ఉదాహరణతో అధిగమించాలి
మానవుని మాధవుడిగా మారే మార్గం ఇదే!
ఈ బ్రహ్మ విచారణ మొదలైనపుడు:
మనసు ఆత్మవైపు మళ్లుతుంది
వైరాగ్యం పుడుతుంది
చివరకు మోక్షం సన్నిహితంగా కనిపిస్తుంది
ఇక్కడినుంచి మానవుడు మాధవుడిగా మారుతాడు. మనిషిగా పుట్టిన ధన్యత, జీవితం యొక్క పరమార్థం – ఇవన్నీ ఇక్కడే దొరుకుతాయి.
