పాకిస్తాన్‌ ఇప్పుడు తీవ్రమైన నీటి సంక్షోభం వైపు అడుగులు వేస్తోంది. తాజాగా విడుదలైన Ecological Threat Report 2025 ప్రకారం, భారత ప్రభుత్వం ఇండస్‌ వాటర్స్‌ ట్రిటీ (Indus Waters Treaty)ని తాత్కాలికంగా నిలిపివేయడం పాకిస్తాన్‌కు తీవ్రమైన ప్రమాద సంకేతాలను రేకెత్తించింది. ఈ ఒప్పందం 1960లో ప్రపంచ బ్యాంక్‌ మధ్యవర్తిత్వంతో భారత్‌–పాకిస్తాన్‌ల మధ్య కుదిరింది. ఈ ఒప్పందం ప్రకారం, ఇండస్‌ నది వ్యవస్థలోని ఆరు ప్రధాన నదుల్లో మూడు నదుల (సత్లెజ్‌, బియాస్‌, రవి)పై భారత్‌ నియంత్రణ ఉండగా, మిగతా మూడు నదులు (ఇండస్‌, జీలం, చెనాబ్‌) పాకిస్తాన్‌ వినియోగానికి కేటాయించబడ్డాయి.
కానీ, భారత్‌ ఇటీవల పాకిస్తాన్‌ నిరంతర ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలకు నిరసనగా ఈ ఒప్పందాన్ని సస్పెండ్‌ చేసింది. దీంతో పాకిస్తాన్‌ నీటి భద్రతపై మబ్బులు కమ్ముకున్నాయి. ఈ పరిస్థితుల్లో పాకిస్తాన్‌ నీటిని నిల్వ చేసుకునే సామర్థ్యం చాలా తక్కువగా ఉంది. నివేదిక ప్రకారం, అక్కడి ఆనకట్టలు కేవలం ఇండస్‌ నది ప్రవాహంలో 30 రోజుల నీటినే నిల్వ చేయగలవు. దీనికి మించి నీటి సరఫరాలో తగ్గుదల వస్తే, పాకిస్తాన్‌ మొత్తం వ్యవసాయవ్యవస్థ స్తంభించే ప్రమాదం ఉంది.
ఇండస్‌ నది ప్రాధాన్యం
ఇండస్‌ నది పాకిస్తాన్‌ జీవనాడి అని చెప్పడం అతిశయోక్తి కాదు. ఈ నది దేశంలో 80% వ్యవసాయ భూములకు నీటిని అందిస్తుంది. పంజాబ్‌, సింధ్‌ ప్రాంతాలు పూర్తిగా ఇండస్‌ నీటిపైనే ఆధారపడి ఉన్నాయి. నది నీరు తగ్గిపోతే ఆ ప్రాంతాల్లో పంటల ఉత్పత్తి దారుణంగా పడిపోతుంది. గోధుమ, బియ్యం, పత్తి వంటి ప్రధాన పంటలు పెద్దగా ప్రభావితమవుతాయి.
ఇండస్‌ నది పరవళ్లు తగ్గిపోతే పాకిస్తాన్‌లో తాగునీటి కొరత కూడా విపరీతంగా పెరుగుతుంది. ఇప్పటికే కరాచీ, లాహోర్‌, ఫైసలాబాద్‌ వంటి ప్రధాన నగరాల్లో నీటి సరఫరా అనిశ్చితంగా ఉంది. ఇకపై పరిస్థితి మరింత క్లిష్టంగా మారే అవకాశం ఉంది.
భారత్‌ నిర్ణయంతో తలెత్తే ప్రభావం
భారత్‌ ఈ ఒప్పందాన్ని నిలిపివేయడంతో పాకిస్తాన్‌కి మూడు ప్రధాన ముప్పులు ఎదురవుతున్నాయి:
- వ్యవసాయ సంక్షోభం: పాకిస్తాన్‌లోని సింధ్‌, పంజాబ్‌ ప్రాంతాలు ఇండస్‌ నీటిపైనే ఆధారపడి ఉన్నాయి. నీరు తగ్గిపోతే పంటలు ఎండిపోతాయి, రైతులు తీవ్ర ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటారు.
- ఆర్థిక క్షీణత: వ్యవసాయం పాకిస్తాన్‌ ఆర్థిక వ్యవస్థకు మద్దతుగా ఉంది. పంటలు నష్టపోతే ఎగుమతులు తగ్గి దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ కూలిపోతుంది.
- సామాజిక అశాంతి: నీటి కొరత, పంటల విఫలత ప్రజల్లో అసంతృప్తిని పెంచుతుంది. ఇది అంతర్గత రాజకీయ అస్థిరతకు దారితీయవచ్చు.
ఇకపోతే, పాకిస్తాన్‌లో ఇప్పటికే భూగర్భ జలాల స్థాయి ప్రమాదకరంగా పడిపోతోంది. FAO (Food and Agriculture Organization) ప్రకారం, పాకిస్తాన్‌ ప్రపంచంలోనే నీటి కొరతకు అత్యధికంగా గురవుతున్న ఐదు దేశాల్లో ఒకటి. ఈ నేపథ్యంలో ఇండస్‌ ఒప్పందం నిలిపివేత మరింత తీవ్రతను తీసుకొస్తుంది.
పాకిస్తాన్‌ లోపాలు, నిర్లక్ష్యం
నిపుణుల అభిప్రాయం ప్రకారం, పాకిస్తాన్‌ నీటి నిల్వ వ్యవస్థలో తగిన పెట్టుబడులు పెట్టలేదు. పెద్ద డ్యామ్‌లు లేకపోవడం, పాతకాలపు సాగు పద్ధతులు, నీటి వృథా, అవినీతి కారణంగా అందుబాటులో ఉన్న నీరు సమర్థంగా వినియోగించబడటం లేదు.
తరచూ రాజకీయ సంక్షోభాల్లో చిక్కుకున్న ఆ దేశం నీటి పాలసీని స్థిరంగా అమలు చేయలేకపోయింది. ఇప్పటికీ దేశంలో 30 రోజులకంటే ఎక్కువ నీటిని నిల్వ చేసుకునే సామర్థ్యం ఉన్న ఆనకట్ట లేదు. దీనికి విరుద్ధంగా భారత్‌ 200 రోజుల నీటిని నిల్వ చేసుకునే స్థాయి ఉన్న బహుళ జలాశయాలను కలిగి ఉంది.
పర్యావరణ ప్రభావం – అంతర్జాతీయ ప్రతిస్పందన
Ecological Threat Report 2025 ప్రకారం, ఇండస్‌ నీటి ప్రవాహం తగ్గిపోతే పాకిస్తాన్‌లో భూసార నష్టం, ఎడారీకరణ, వాతావరణ అసమతౌల్యం మరింత పెరుగుతాయి. అదనంగా, తక్కువ నీటి ప్రవాహం కారణంగా సముద్రపు ఉప్పు నీరు లోనికి చొచ్చుకొచ్చి సింధ్‌ తీరప్రాంతాలను పాడుచేయవచ్చు.
అంతర్జాతీయ వాతావరణ సంస్థలు పాకిస్తాన్‌కు నీటి నిర్వహణ, భూగర్భ జలాల సంరక్షణ, శుద్ధి సాంకేతికతలపై సహకారం అందించాలని సూచిస్తున్నాయి. కానీ రాజకీయ అస్థిరత, అవినీతి, పాలనా లోపాలు పాకిస్తాన్‌ను అడ్డుకుంటున్నాయి.
భవిష్యత్తు సంకేతాలు
ప్రస్తుత వేళలో పాకిస్తాన్‌ తక్షణ చర్యలు తీసుకోకపోతే, దేశం నీటి డూమ్‌ (Water Doom) వైపు దూసుకుపోతుందనే హెచ్చరికలు స్పష్టంగా ఉన్నాయి. కొత్త ఆనకట్టలు నిర్మించడం, నీటి వృథాను తగ్గించడం, వర్షపు నీటి సేకరణ వ్యవస్థలు అమలు చేయడం వంటి చర్యలు అత్యవసరం.
భారత్‌ కూడా భవిష్యత్తులో తన జల వనరులను దేశ అవసరాల ప్రకారం పునర్విభజించవచ్చు. ఈ నేపథ్యంలో పాకిస్తాన్‌ తన నీటి ఆధారాలను విస్తరించుకోవడం, అంతర్గత వ్యవసాయ పద్ధతులను సవరించుకోవడం తప్పనిసరి.
క్లుప్తంగా
భారత్‌ ఇండస్‌ ఒప్పందం నిలిపివేయడం కేవలం రాజకీయ నిర్ణయం కాదు, అది పాకిస్తాన్‌ భవిష్యత్తును మార్చే పర్యావరణ సంకేతం. ఇప్పటికైనా ఆ దేశం నీటి వనరుల సంరక్షణపై దృష్టి పెట్టకపోతే, రాబోయే సంవత్సరాల్లో పాకిస్తాన్‌ నిజంగానే నీటి డూమ్‌ వైపు దూసుకుపోతుంది.
