దీపావళి పండుగకు నాంది పలికే ధనత్రయోదశి రోజు విశేషమైన ప్రాధాన్యం కలిగి ఉంది. ప్రతి సంవత్సరం ఆశ్వయుజ మాసం కృష్ణ పక్షం త్రయోదశి తిథిన ధనత్రయోదశి లేదా దంతేరాస్‌ పండుగను జరుపుకుంటారు. ఈ రోజు కేవలం ధనానికి కాకుండా ఆరోగ్యానికి, ఆధ్యాత్మిక శ్రేయస్సుకు సంకేతంగా భావిస్తారు. ధనత్రయోదశి రోజునే దీపావళి పండుగ ప్రారంభమవుతుంది.
పురాణాల ప్రకారం క్షీరసాగర మథనంలో ఈ రోజు లక్ష్మీదేవి మరియు ఆయుర్వేద దేవుడు ధన్వంతరి ఆవిర్భవించారు. లక్ష్మీదేవి చేతిలో సువర్ణ కమలముతో, ధన్వంతరి చేతిలో అమృతకలశముతో ప్రత్యక్షమయ్యారు. అందుకే ఈ రోజు బంగారం, వెండి, కొత్త పాత్రలు, చీపుర్లు లేదా కొత్త వస్తువులు కొనుగోలు చేయడం శుభప్రదమని నమ్మకం. ఈ వస్తువులు ధనసంపద, పరిశుభ్రత, ఆరోగ్యానికి ప్రతీకలుగా భావిస్తారు.
ధనత్రయోదశి రోజున “యమ దీపం” వెలిగించడం కూడా విశేషమైన సంప్రదాయం. యమధర్మరాజుని అనుగ్రహం కోసం దీపం వెలిగించి ప్రార్థిస్తారు. ఇలా చేయడం ద్వారా కుటుంబసభ్యులు దీర్ఘాయుష్షు, ఆరోగ్యం, శాంతిని పొందుతారని నమ్ముతారు. యమ దీపాన్ని ఇంటి బయట, దక్షిణ దిశలో వెలిగించడం శుభప్రదమని పండితులు సూచిస్తారు.
ఈ రోజున బంగారం, వెండి మాత్రమే కాదు — రాగి పాత్రలు, చీపుర్లు, కొత్తిమీర, ధనియాలు, ఉప్పు వంటి వస్తువులు కూడా కొనడం శుభప్రదంగా పరిగణిస్తారు. ఈ వస్తువులు కొనడం వల్ల ఇంట్లో సిరిసంపదలు స్థిరంగా ఉంటాయని, ఆర్థిక ప్రగతి కలుగుతుందని విశ్వాసం. ముఖ్యంగా కొత్త పాత్రలు కొనుగోలు చేసి, వాటిని లక్ష్మీదేవికి సమర్పించి పూజించడం వలన కుటుంబంలో ఆనందం, శ్రేయస్సు వృద్ధి చెందుతుందని పెద్దలు చెబుతారు.
ధన్వంతరి పూజ ఈ రోజున అత్యంత ముఖ్యమైనది. ఆయుర్వేదానికి ఆద్యుడు, ఆరోగ్యదాత అయిన ధన్వంతరిని పూజించడం ద్వారా రోగనిరోధక శక్తి పెరుగుతుందని నమ్మకం. ఆయన చేతిలో ఉన్న అమృతకలశం జీవశక్తికి ప్రతీకగా భావిస్తారు. ఈ కారణంగానే ఈ రోజును “ఆరోగ్యదినోత్సవం”గా కూడా పరిగణిస్తారు.
ధనత్రయోదశి కేవలం బంగారం కొనుగోలు చేయడానికి మాత్రమే కాదు — అది సంపద, ఆరోగ్యం, శుభత కలిసే ఆధ్యాత్మిక సమ్మేళనం. ఈ రోజున లక్ష్మీదేవిని పూజించి, ధన్వంతరిని స్మరించి, యమధర్మరాజునికి దీపం సమర్పిస్తే కుటుంబంలో ధనవృద్ధి, ఆరోగ్యం, శాంతి, ఆనందం స్థిరపడతాయని నమ్మకం. ధనత్రయోదశి మనకు ధనం మాత్రమే కాకుండా, దానికి అర్థాన్ని ఇచ్చే ఆధ్యాత్మిక విలువలను కూడా గుర్తు చేస్తుంది.
