బోనాల విశిష్టత… ఆషాఢమాసంలోనే బోనాలు ఎందుకు జరుగుతాయి?
తెలంగాణ ప్రాంతంలో గొప్ప భక్తి భావంతో, సాంప్రదాయ వైభవంతో జరిగే ప్రధాన జాతరల్లో బోనాల పండుగ ఒకటి. ఇది మూడువారాల పాటు సాగే పెద్ద ఉత్సవం. ముఖ్యంగా హైదరాబాద్, సికింద్రాబాద్, వరంగల్, మేడ్చల్, జగిత్యాల, నిజామాబాద్ వంటి జిల్లాల్లో ఈ ఉత్సవాన్ని అత్యంత వైభవంగా జరుపుకుంటారు. అయితే… ఎందుకు బోనాలు ఆషాఢ మాసంలోనే జరుగుతాయి? దీనికి ఉన్న పౌరాణిక నేపథ్యం ఎంతో విశేషం. ఆ విశిష్టతను ఇక్కడ తెలుసుకుందాం.
బోనాల పండుగ అంటే ఏమిటి?
“బోనం” అనే పదం ద్రావిడ మూలమైన పదం. ఇది “భోజనం” అనే అర్థాన్ని ఇస్తుంది. మహిళలు నెయ్యితో తయారుచేసిన అన్నాన్ని, జాగ్రత్తగా అలంకరించిన మట్టి పానెండాలో (బోనంలో) వేసి, తలపై మోసుకొచ్చి అమ్మవారికి సమర్పిస్తారు. దీన్ని “బోనం పెట్టడం” అని అంటారు. అమ్మవారికి సమర్పించే భక్తిపూర్వక నైవేద్యమే ఈ పండుగకు నాంది.
ఆషాఢ మాసంలోనే ఎందుకు?
బోనాలు సాధారణంగా ఆషాఢ మాసంలో (జూన్ చివరి వారం నుండి ఆగస్టు మొదటి వారాల మధ్య) జరుపుకుంటారు. దీనికి వెనుక ఉన్న కథను తెలుసుకుంటే, ఈ మాస విశిష్టత మనకు స్పష్టమవుతుంది.
📜 పురాణ కధనం ప్రకారం…
సుమారు 150–200 సంవత్సరాల క్రితం హైదరాబాద్ నగరంలో మహమ్మారి (Plague) వ్యాపించిందట. ప్రజలు అనేక మంది చనిపోవడం ప్రారంభమైంది. ఆ సమయంలో ప్రజలు మహాకాళి అమ్మవారిని ప్రార్థించి, “ఈ మహమ్మారిని తొలగిస్తే… ప్రతి సంవత్సరం నీకు బోనం పెట్టి పూజిస్తాం” అని హామీ ఇచ్చారట.
ఈ హారతిని స్వీకరించిన అమ్మవారు మహమ్మారిని దూరం చేసారని, అప్పటి నుంచి ప్రతి సంవత్సరం ఆషాఢ మాసంలో అమ్మవారికి బోనం సమర్పించే సంప్రదాయం ప్రారంభమయిందని చెబుతారు.
బోనాల ఉత్సవాల్లో భాగంగా చేసే విశేషాలు
- బోనాల తలంపెట్టడం: మహిళలు నెయ్యన్నం, గుడ్లు, కూరగాయలు, చక్కెర పెట్టిన బోనాన్ని తలపై మోసుకొని అమ్మవారి ఆలయానికి ఊరేగింపుగా తీసుకెళ్తారు. ఈ ఊరేగింపులో డప్పులు, తాళాలు, కోలాటాలు ఉంటాయి.
- పోతరాజు ఉత్సవం: బోనాల సందర్భంగా అమ్మవారికి ముందు నడిచే పోతరాజు పాత్ర ఎంతో ముఖ్యమైనది. ఆయన శక్తి ప్రతీకగా, తాళాలు, కొండలు, లేత దుస్తుల్లో కనిపిస్తూ ప్రత్యేక ఆకర్షణగా ఉంటారు.
- రంగుల బట్టలు, శृంగార దుస్తులు: మహిళలు బంగారు, ఎరుపు రంగు చీరల్లో, అలంకారాలలో అమ్మవారిని పోలిన వేషధారణలో కనిపిస్తారు.
- గంగమ్మ, యల్లమ్మ, పోచమ్మ, మైసమ్మ: ఈ అమ్మవార్లే ప్రధానంగా బోనాల పండుగలో పూజించబడే గ్రామదేవతలు. వీరి ఆలయాల్లో పండుగకు విశేష ఆరాధనలు జరుగుతాయి.
వర్షాకాలంలో బోనాలు ఎందుకు?
ఆషాఢం వర్షాకాల ప్రారంభమైన తర్వాత వచ్చే మాసం. ఈ సమయంలో గింజలు నాటే వ్యవసాయ కార్యక్రమాలు మొదలవుతాయి. ప్రకృతిలో మార్పులు చోటుచేసుకుంటాయి. పాతకాలంలో వర్షాలు సమయానికి పడకపోతే, వ్యాధులు వ్యాపించే పరిస్థితులు ఉండేవి. అందుకే ప్రజలు దేవతలకు నైవేద్యంగా బోనం సమర్పించి, మంచి వర్షాలు, ఆరోగ్యం, సంరక్షణ కోసం ప్రార్థించేవారు.
బోనాల సామాజిక సందేశం
బోనాల పండుగ ద్వారా మనకు కొన్ని ముఖ్యమైన జీవన సందేశాలు లభిస్తాయి:
- భక్తి: అమ్మవారిపై అపారమైన భక్తిని ఈ పండుగ వ్యక్తీకరిస్తుంది. ఇది ఒక సామూహిక భక్తి ప్రదర్శన.
- సంఘబలము: ఊరంతా కలసి జరుపుకునే పండుగ ద్వారా ఏకత్వ భావన పెరుగుతుంది.
- ప్రకృతి పట్ల కృతజ్ఞత: వర్షాకాలం, ప్రకృతి చక్రాలపై అవగాహనను పెంచుతుంది.
- నైతి‌క విలువలు: మాట ఇవ్వడం, దాన్ని నిలబెట్టుకోవడం వంటి విలువలు బోనాల కథనంలో నిగూఢంగా ఉన్నాయి.
బోనాలు తెలంగాణ సంస్కృతికి అద్దం పడే పండుగ. ఇది కేవలం ఒక ఆచారం కాదు, ప్రజల ఆత్మవిశ్వాసానికి చిహ్నం. ఆషాఢ మాసంలో బోనాలు జరుపుకోవడం వెనుక ఉన్న కథనాలు, విశ్వాసాలు, శాస్త్రీయ పరంగా కూడా చూసినపుడు ప్రకృతి సమతుల్యతను సాధించేందుకు ప్రజలు దేవతలను, సమాజాన్ని ఒకే తాటిపైకి తీసుకొచ్చే ఉత్సవముగా మనం చూడవచ్చు.
