మంగళసూత్రం – హిందూ వివాహ సంస్కృతిలో ఆధ్యాత్మిక చిహ్నం
మంగళసూత్రం అనే పదం సంస్కృతంలో “మంగళ” అంటే శుభం, “సూత్ర” అంటే తాడు లేదా దారం అని అర్థం. ఇది కేవలం ఒక ఆభరణం మాత్రమే కాదు, హిందూ సంప్రదాయంలో వివాహ జీవితానికి ప్రతీకగా నిలిచే పవిత్రమైన ముక్య చిహ్నం. భారతదేశంలో వివిధ ప్రాంతాలవారీగా మంగళసూత్రానికి రూపాలు, రీతులు భిన్నంగా ఉన్నప్పటికీ, దీని ఉద్దేశం మాత్రం మారదు — అదేనంటే, ఒక స్త్రీ వివాహిత అని, ఆమె భర్తతో శాశ్వతంగా బంధితమై ఉన్నదనే దానిని తెలియజెప్పడం.
దక్షిణ భారతదేశంలో మంగళసూత్రం రూపం
దక్షిణ భారతదేశంలో మంగళసూత్రాన్ని “తాళి” లేదా “తిరుమాంగళ్యం” అని పిలుస్తారు. ఇది సాధారణంగా పసుపు దారం లేదా బంగారు గొలుసుతో తయారవుతుంది. ఇందులో లాకెట్టు ఉండటం సాధారణం. ఈ లాకెట్టుపై దేవతల ఆకృతులు ఉండే అవకాశం ఎక్కువ. ముఖ్యంగా లక్ష్మీదేవి, తులసి, శివపార్వతులు వంటి పవిత్ర చిహ్నాలు ఉంటాయి. ఈ తాళిని పెళ్లి రోజు భర్త స్త్రీ మెడలో మూడు ముళ్లతో కట్టి ఆమెను జీవిత భాగస్వామిగా అంగీకరిస్తాడు.
ఈ మూడు ముళ్లకు ప్రత్యేక అర్థాలుంటాయి:
- భౌతికబంధం (శరీర సంబంధం)
- మానసికబంధం (మనస్సు మరియు భావోద్వేగాలు)
- ఆధ్యాత్మికబంధం (ఆత్మల కలయిక)
ఈ మూడు ముళ్లు స్త్రీ భర్తతో మూడు పాఠాలు నేర్చుకుంటుందని సూచిస్తాయి – ప్రేమ, విధేయత, ఆత్మీయత.
మంగళసూత్రం యొక్క సాంస్కృతిక ప్రాముఖ్యత
హిందూ సంప్రదాయాల్లో వివాహం ఏకాంతమైన బంధం కాదు; అది రెండు కుటుంబాల మధ్య బంధం. మంగళసూత్రం ఈ బంధానికి చిహ్నంగా నిలుస్తుంది. ఒక స్త్రీ మెడలో తాళి వున్నంత వరకు ఆమె ఒక గృహిణి, ఒక బాధ్యతగల భార్యగా గుర్తించబడుతుంది. వివాహిత స్త్రీలు తమ భర్త జీవితకాలం పాటు తాళిని మెడలో ఉంచడం సాంప్రదాయం. భర్త మరణించిన తర్వాతే తాళి తీయడం జరుగుతుంది.
మంగళసూత్రం ధారణ వెనుక ఉన్న నమ్మకాలు
i) దురదృష్ట నివారణ:
ప్రాచీన హిందూ విశ్వాసాల ప్రకారం, నల్లమణులు లేదా నల్ల పూసలు కళ్ళెమను తొలగిస్తాయని, దుష్టశక్తుల నుండి రక్షిస్తాయని నమ్మకం ఉంది. మంగళసూత్రంలోని నల్లపూసలు స్త్రీని అపశకునాల నుండి రక్షిస్తాయి.
ii) ఆరోగ్యానికి శుభ సూచకం:
భర్త ఆరోగ్యం కోసం మంగళసూత్రం ధరిస్తారని, ఇది ఒక రక్షణ కవచంలా పనిచేస్తుందని నమ్ముతారు. భార్య భర్త మేలు కోసం తాళిని శుద్ధంగా ఉంచుతూ, భక్తితో ధరించడం ద్వారా కుటుంబ శాంతి స్థిరంగా ఉంటుంది.
iii) శుభదాయకమైన శక్తుల పిలుపు:
తాళిలో దేవతా బింబాలను ఉంచడం ద్వారా ఆ దైవ శక్తులను నిత్యం తనతో పాటు ఉంచుకోవడమే. ఇది కేవలం ఒక శృంగార వస్తువు కాదు; అది ఒక ఆధ్యాత్మిక సాధనం.
మంగళసూత్రం ధారణలో ఉన్న నియమాలు
సాంప్రదాయ హిందూ మహిళలు తాళిని ఎప్పుడూ తీసివేయరు. అది బహిరంగంగా కనిపించేలా ధరించడం ద్వారా ఆమె గౌరవాన్ని, తన భర్త పట్ల ఉన్న భక్తిని సూచిస్తారు. కొన్ని కుటుంబాల్లో ప్రత్యేక పర్వదినాల్లో తాళిని నూనెలో నానబెట్టి శుద్ధి చేసి మళ్లీ ధరించే సంప్రదాయం ఉంటుంది.
వివాహానంతరం మహిళలు మంగళవారం, శుక్రవారం లాంటి పవిత్ర రోజుల్లో తాళిని పూజించడం, దీపారాధన చేయడం వంటివి కూడా ఉంటాయి. ఇది ఒక విధంగా ఆస్తిక జీవితానికి గుర్తుగా ఉంటుంది.
భిన్నమైన ప్రాంతీయ వైవిధ్యం
భారతదేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో మంగళసూత్రం రూపాలు భిన్నంగా ఉంటాయి:
- తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్: తాళిలో రెండు చిన్న బంగారు లాకెట్లు ఉంటాయి. అవి శివపార్వతులను సూచిస్తాయి. పెళ్లి సమయంలో భర్త మూడు ముళ్లు వేయడం ప్రత్యేక విశిష్టత.
- తమిళనాడు: “తాళి కట్టు” అనే కార్యక్రమం అత్యంత ప్రాధాన్యంతో జరగుతుంది. తాళి మీద సాధారణంగా తులసి ఆకారం లేదా శివపార్వతి బింబం ఉంటుంది.
- కర్ణాటక: ఇది సాధారణంగా బంగారు గొలుసుతో తయారవుతుంది. పూసలు మిశ్రమంగా ఉండొచ్చు.
- మహారాష్ట్ర: ఇది నల్ల, బంగారు ముత్యాలతో కూడి రెండు వడలు (వట్టి బంగారు చిన్న బంతులు) కలిగి ఉంటుంది. దీనిని “మంగళసూత్రం” లేదా “మంగళసుత్ర” అంటారు.
- ఉత్తర భారతదేశంలో: కొన్ని రాష్ట్రాల్లో మంగళసూత్రం లేనిపక్షంలో ఇతర చిహ్నాలు – ఉదా: చూడీ (వెండీ కంకణాలు), సిందూర్, బిచువా (అంగుళి ముద్రలు) ప్రాధాన్యంగా ఉంటాయి.
ఆధునిక మార్పులు – సంప్రదాయానికి నూతన రూపం
ఇప్పుడు సమాజం వేగంగా మారుతోంది. ఆధునిక యువత తమ వ్యక్తిత్వాన్ని ప్రతిబింబించేలా మంగళసూత్ర రూపాన్ని మార్చుకుంటున్నారు. డైమండ్ లాకెట్లు, ప్లాటినం గొలుసులు, డిజైన్ మోడల్స్ వంటి కొత్త పోకడలు వచ్చాయి. కానీ మంగళసూత్రం ధరించే ఉద్దేశం మాత్రం త‌ర‌చూ అదే ఉంటుంది – ప్రేమ, భక్తి, నిబద్ధత.
ఇంటర్నేషనల్ డిజైన్ల ప్రాబల్యం ఉన్నా కూడా, సంప్రదాయబద్ధంగా “తాళి కట్టు” అనే ఆచారం మాత్రం ఏ శతాబ్దానైనా మారదు. భారతీయతను, మన సంస్కృతిని తళుక్కుమంటూ చూపించే ఆధ్యాత్మిక చిహ్నంగా మంగళసూత్రం నిలుస్తూనే ఉంటుంది.
మంగళసూత్రం – నిత్యం గుర్తింపుగా
వివాహం సమయంలో తీసుకునే ప్రమాణాల్ని, బాధ్యతల్ని ప్రతి రోజు గుర్తు చేస్తూ, స్త్రీ జీవితం మొత్తానికి గౌరవాన్ని చేకూర్చే చిహ్నం మంగళసూత్రం. ఇది ఒక సామాజిక గుర్తింపు మాత్రమే కాక, తన భర్తపట్ల ఉన్న మానసిక అనుబంధానికి గుర్తు.
భార్య భర్తల మధ్య సఖ్యత, ప్రేమను గుర్తుచేస్తూ ఈ మంగళసూత్రం, వారిద్దరినీ ఒకదానితో ఒకటి కలిపే శక్తిగా పనిచేస్తుంది. ఈ శ్రద్ధ, భక్తి వల్లే గృహస్థాశ్రమం సుఖశాంతులతో నిండిపోతుంది.
మంగళసూత్రం అంటే ఒక ధార, ఒక అలంకారమనే భావన తప్పు. అది ప్రేమ, నిబద్ధత, శుభశక్తుల గుర్తింపే కాదు, హిందూ మహిళ జీవితంలో ఒక ఆధ్యాత్మిక బంధం. హిందూ వివాహ వ్యవస్థలో దాగి ఉన్న గంభీరతను ప్రతిబింబించే పవిత్ర బంధం. తాళిని ధరించడం ద్వారా ఒక స్త్రీ తన భర్త, కుటుంబం, సంస్కృతి పట్ల ఉన్న గౌరవాన్ని తెలియజేస్తుంది. ఇది అనాదిగా వస్తున్న పవిత్ర సంప్రదాయం — మంగళసూత్రం.
