కొట్టియూర్ దేవాలయం – దక్ష యాగభూమిలో శివుని మహిమ
భారతదేశంలో అనేక ప్రాచీన దేవాలయాలు ఉన్నాయి. వాటిలో కొన్ని ఆలయాలు కేవలం ఆధ్యాత్మికతకు మాత్రమే కాదు, పురాణ సంప్రదాయాలకు కూడా సాక్ష్యంగా నిలుస్తాయి. అటువంటి పవిత్ర ఆలయాలలో ఒకటైనది కొట్టియూర్ దేవాలయం. ఇది కేరళ రాష్ట్రం కణ్ణూర్ జిల్లాలోని కొట్టియూర్ అనే గ్రామంలో ఉన్నది. ఈ దేవాలయం శివపార్వతుల చరిత్రకు, దక్ష యాగానికి సంబంధించిన కీలక ఘట్టానికి సాక్ష్యంగా నిలుస్తుంది. శైవభక్తులకు, పురాణాసక్తులకు ఇది ఒక అతి పవిత్ర స్థలం.
దక్ష యాగం – ప్రాణం తీసిన పౌరాణిక కథ
పురాణాల ప్రకారం దక్ష ప్రజాపతి, బ్రహ్మదేవుని కుమారుడు. ఆయన తాను చేసే యాగానికి తన అల్లుడైన మహాదేవుడిని ఆహ్వానించకుండా నిర్లక్ష్యంగా మానేశాడు. శివుడు దక్షుని గర్వానికి లోనుకాక గౌరవం కోరాడు. కానీ దక్షుడు తన అహంకారంతో శివుడిని అవమానించాడు. ఈ యాగానికి శివుని పత్ని సతి దేవి (దక్షుని కూతురు) తన భర్తను ఆహ్వానించకపోయినా తండ్రి యాగానికి హాజరవవలసిన కర్తవ్యం భావించి అక్కడికి వెళ్లింది. కానీ అక్కడ ఆమెను తండ్రి అనేకమార్లు అవమానించాడు.
తండ్రి శివుడిని ధిక్కరించిన తీరు చూసి బాధతో, కోపంతో, అపార మనోవేదనతో సతీదేవి తన శరీరాన్ని అగ్నిలో అర్పించుకుంది. ఈ వార్త విన్న శివుడు విచారం, కోపంతో ఉక్కిరిబిక్కిరి అయ్యాడు. తన గణుడైన వీరభద్రునితో పాటు భూతగణాలను పంపించి దక్షుని యాగాన్ని ధ్వంసమయ్యేలా చేశాడు. దక్షుని తలను తొలగించి, మేక తల (ఎద్దు తల)ను అతని శరీరానికి అమర్చి తిరిగి జీవింపజేశాడు.
ఈ యాగం జరిగిన ప్రదేశాన్ని “యాగభూమి”గా పిలుస్తారు. శివుడి తపస్సు, ఆవేశం, బాధ, ఆ క్షణాల ప్రాముఖ్యత – అన్నింటినీ ప్రతిబింబించే స్థలంగా కొట్టియూర్ ప్రసిద్ధి చెందింది.
కొట్టియూర్ దేవాలయ విశిష్టత
కొట్టియూర్ దేవాలయంను “దక్షయాగభూమి” అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది రెండు భాగాలుగా ఉంది – వదక్కన కొట్టియూర్ (ఉత్తర కొట్టియూర్) మరియు తెక్కన కొట్టియూర్ (దక్షిణ కొట్టియూర్). వదక్కన కొట్టియూర్ ఆలయం శాశ్వత నిర్మాణంగా ఉంటుంది. కానీ దక్షిణ కొట్టియూర్ ఆలయం మాత్రం తాత్కాలికంగా మాత్రమే నిర్మించబడుతుంది. ప్రతి సంవత్సరం వైశాఖ మాసంలో, 27 రోజుల పాటు ఈ తాత్కాలిక ఆలయం నిర్మించి పూజలు నిర్వహిస్తారు. మిగిలిన సమయంలో ఆ ఆలయం మూసివుంచబడుతుంది.
ఈ సమయంలో జరిగే ఉత్సవాన్ని “వైశాఖ మహోత్సవం” అంటారు. ఈ ఉత్సవంలో అనేక వైదిక కర్మకాండలు, తపస్సు, హోమాలు, ప్రత్యేక శివపూజలు నిర్వహిస్తారు. భక్తులు వేల సంఖ్యలో హాజరై, భక్తిశ్రద్ధలతో శివుని క్షమాపణలు కోరుతూ తల నెరపుతారు.
విశేషమైన సంప్రదాయాలు
- తాత్కాలిక ఆలయం: ఒక్కసారి మాత్రమే నిర్మించబడే తాత్కాలిక శివలింగం ప్రకృతి మధ్యలో, అరణ్యంలోని వెల్లియార్ నది ఒడ్డున ఇసుకలో ప్రతిష్ఠించబడుతుంది. ఇది ప్రత్యేకతగా భావించబడుతుంది, ఎందుకంటే ఇది శివుని తపస్సుకు, శాంతికి ప్రతీకగా పరిగణించబడుతుంది.
- పాదయాత్ర సంప్రదాయం: ఈ ఉత్సవానికి భక్తులు పాదయాత్రగా కొట్టియూర్ చేరుకోవడం ఒక నిబద్ధతగా భావిస్తారు. ఇది ఆధ్యాత్మికమైన యాత్ర మాత్రమే కాదు, శివుని పట్ల భక్తికి ప్రతీక.
- ఆచారాలు: ఈ ఆలయంలో మహిళలు అడుగుపెట్టరు.. వారు వదక్కన కొట్టియూర్ ఆలయంలో మాత్రమే పూజలు నిర్వహిస్తారు. ఇది పురాణ పరంగా, సతీదేవి మనోభావాలకు గుర్తుగా పాటించబడే సంప్రదాయం.
వనదేవతల మధ్య పూజ
ఈ ప్రాంతం అడవులతో నిండి ఉంటుంది. ఈ దేవాలయం మనిషి నిర్మితాన్ని మించి ప్రకృతి మాధుర్యంతో మిళితమై ఉంటుంది. దేవాలయ ప్రాంగణంలో ఉన్న చెట్లు, నదులు, పక్షులు – అన్నింటినీ దేవతలుగా భావించి ఆరాధిస్తారు. శివుని తపస్సు ప్రకృతి మధ్యే జరిగినదని పురాణం చెబుతుంది. అందుకే ఇక్కడ ప్రతీ పూజ ప్రకృతి సమక్షంలోనే జరుగుతుంది.
అద్భుతమైన ఆధ్యాత్మిక అనుభూతి
కొట్టియూర్‌లో ప్రవేశించిన క్షణం నుంచే భక్తులు ఒక ప్రత్యేకమైన శాంతి, గంభీరతను అనుభవిస్తారు. ఎటు చూసినా ప్రకృతి ప్రకాశించే ప్రకాశం, వేదమంత్రాల నాదం, ధూపం పరిమళాలు – అన్నీ కలగలిపి ఒక ఆధ్యాత్మిక అనుభూతిని కలిగిస్తాయి. ఇది యాత్ర కాదు, ఒక ఆత్మ యానం.
కొట్టియూర్ మహోత్సవం – ఒక పునరావృతం
ప్రతి సంవత్సరం ఒకే విధంగా శివుడు సతీదేవిని కోల్పోయిన దుఃఖాన్ని భక్తులు తలచుకుంటారు. అది ఒక్కొక్కసారి కన్నీటి తోడుగా మారుతుంది. కానీ అదే సమయంలో శివుని క్షమాశీలత, శాంతస్వరూపాన్ని గమనిస్తూ మానవ జీవితానికి కొత్త అర్థాన్ని పొందుతారు. ఈ ఉత్సవం వేద పరంగా మహాసంగ్రామానికి సమానం.
ఈ యాత్ర ఎందుకు ప్రత్యేకం?
- ఇది కేవలం ఒక శివాలయం కాదు. ఇది శివుని వేదనకు, దక్షుడి అహంకారానికి, సతీదేవి త్యాగానికి ప్రతీక.
- ఒక మానవ తప్పు, ఒక దివ్య విఘాతం, చివరికి దైవ సామరస్యానికి ఇది నిదర్శనం.
- వార్షికంగా ఒకే సారి తెరచే ఆలయం అంటే ఇది ఎంత ప్రాచీన సంప్రదాయాన్ని కొనసాగిస్తున్నదో అర్థం చేసుకోవచ్చు.
కొట్టియూర్ దేవాలయం అనేది మన భారతీయ సంస్కృతి యొక్క జీవాత్మ. ఇది ఒక పురాణ గాథను మానవ చరిత్రగా మలచిన స్థలం. ఇక్కడికి వెళ్లిన ప్రతి భక్తుడు ఓ కొత్త అనుభూతిని పొందుతాడు. ఆధ్యాత్మికత అంటే ఏమిటో, త్యాగం, అహంకారం, క్షమ, ప్రేమ, శక్తి – అన్నింటినీ ఒక్కచోటే ప్రత్యక్షంగా చూడగలిగే ప్రత్యక్ష దర్శనం ఇదే.
కొట్టియూర్ — ఇది కేవలం ఒక యాత్ర కాదు. ఇది శివుని హృదయం. మీరు కూడా ఒకసారి ఈ యాత్ర చేస్తే, జీవితాంతం మర్చిపోలేని అనుభూతి పొందడం ఖాయం.
