సంస్కృతంలో “సంధ్యా” అంటే రోజు ముగిసే సాయంకాలం, ప్రారంభమయ్యే ఉదయం మరియు మధ్యాహ్నం. ఈ మూడు కాలాలలో దేవుని ధ్యానం చేస్తూ చేసే ప్రార్థనల సమాహారమే సంధ్యావందనం. ఇది ఒక బ్రాహ్మణుడిగా గౌరవంగా ఉన్న వ్యక్తి తన జీవితంలో ప్రతి రోజూ తప్పనిసరిగా చేయవలసిన ఒక ఆధ్యాత్మిక కర్తవ్యంగా పరిగణించబడుతుంది.
ఈ సంప్రదాయం కృష్ణ యజుర్వేదం ప్రకారం కొన్ని ప్రత్యేక నియమాలతో అనుసరించబడుతుంది. ఈ వ్యాసంలో మనం ఉదయ కాల సంధ్యావందన ప్రాముఖ్యత, విధానం, నియమాలు, తప్పుల వలన కలిగే అనర్థాలు మరియు ఉపనయనం అనంతరం దీని అవసరాన్ని వివరంగా తెలుసుకోబోతున్నాము.
సంధ్యావందనం యొక్క మూలమైన ప్రాముఖ్యత
సంధ్యావందనం అనేది పురుషార్థ సిద్ధికి మార్గం. దీని ప్రాముఖ్యతను మహర్షులు, ఉపనిషత్తులు, ధర్మశాస్త్రాలు ఎంతగానో పేర్కొన్నాయి. ఇది ఒక వేద ఆచారం మాత్రమే కాదు, మనసు, శరీరం మరియు ఆత్మను శుద్ధి చేసే విధానం.
ఉదయకాల సంధ్యావందనం ప్రాముఖ్యత
ఉదయం సూర్యోదయం సమయంలో చేసే సంధ్యావందనం అత్యంత పవిత్రమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది. ఎందుకంటే,
- ఆ సమయంలో ప్రాకృతిక శక్తులు మరింత క్రియాశీలంగా ఉంటాయి.
- మానసిక స్థితి ప్రశాంతంగా ఉంటుంది.
- దీని వల్ల సూర్యనారాయణుడిని నమస్కరించడం, ఆత్మశుద్ధి, ధ్యానం ద్వారా ఘనమైన దివ్య శక్తిను ఆకర్షించవచ్చు.
కృష్ణ యజుర్వేద సంధ్యావందన విధానం (ఉదయ సంధ్యా – ప్రాతఃకాల సంధ్యావందనం)
1. ప్రాతఃసంధ్యా సంకల్పం:
మమ ఉపాత్త సమస్త దురితక్షయద్వారా శ్రీ పరమేశ్వర ప్రీత్యర్థం
బ్రాహ్మయజ్ఞోపాసనరూపం ప్రాతఃసంధ్యావందనం కరిష్యే ॥
ఆచమనం (Achamanam)
ప్రతి దారుణ క్రియకు ముందు మూడు సార్లు “ఆచమనం” చేయాలి:
ఓం కేశవాయ నమః | ఓం నారాయణాయ నమః | ఓం మాధవాయ నమః
(నీటిని మూడుసార్లు మింగాలి, తర్వాత ముఖం, చేతులు శుభ్రపరచాలి)
3. అంగన్యాసం మరియు కరణన్యాసం
(గాయత్రీ మంత్రం ఆధారంగా చేయబడుతుంది)
ఓం తత్సవితుర్వరేణ్యం అంగన్యాసః కరణన్యాసః ॥
(హస్తాలు, భుజాలు, హృదయం, కంఠం మొదలైనవి స్పృశిస్తూ మంత్రం చదవాలి)
4. ప్రాణాయామం (Pranayama)
ఓం భూ: ఓం భువః ఓం సువః ఓం మహః
ఓం జనః ఓం తపః ఓం సత్యం
ఓం తత్సవితుర్వరేణ్యం భర్గో దేవస్య ధీమహి
ధియో యో నః ప్రచోదయాత్
ఓం ఆపో జ్యోతి రసోఽమృతం బ్రహ్మ భూర్భువస్సువరోమ్ ॥
(ఇది 3 సార్లు చేయాలి – శ్వాసను లోపలికి తీసుకొని, కొంతసేపు ఉంచి, మంత్రోచ్చారణ తరువాత బయటికి వదలాలి)
5. అర్ఘ్య ప్రదానం (Offering Arghya to Sun)
గాయత్రీ మంత్రం చదువుతూ సూర్యుడికి నీటిని సమర్పించడం:
ఓం భూర్భువస్సువః తత్సవితుర్వరేణ్యం
భర్గో దేవస్య ధీమహి ధియో యో నః ప్రచోదయాత్ ॥
అరచేతిలో నీరు తీసుకొని, తులసి ఆకుతో లేదా అక్షతాలతో సూర్యుని దిశగా సమర్పించాలి (తూర్పు ముఖంగా నిలబడి)
మొత్తం 3 సార్లు అర్ఘ్యం ఇవ్వాలి
6. తర్పణం (Tarpanam)
ఋషి, దేవత, పితృ తర్పణాలు
ఋషిభ్యో తర్పయామి
దేవతాభ్యో తర్పయామి
పితృభ్యో తర్పయామి
(వీటిని చేయాలంటే భద్రమైన ప్రాంతంలో, వేదవిధానాలకు అనుగుణంగా చేయాలి)
7. గాయత్రీ జపం (Gayatri Mantra Japa)
గాయత్రీ మంత్రాన్ని మానసికంగా లేదా మృదుస్వరంతో చదవాలి:
ఓం భూర్భువస్సువః తత్సవితుర్వరేణ్యం
భర్గో దేవస్య ధీమహి ధియో యో నః ప్రచోదయాత్ ॥
కనీసం 10 సార్లు లేదా 108 సార్లు జపించాలి
8. దిగ్దేవతా నమస్కారం
చుట్టూ ఉన్న దిక్కులకు నమస్కారం
ఓం ప్రాచ్యై దిశే నమః | ఓం దక్షిణాయై దిశే నమః |
ఓం ప్రతీచ్యై దిశే నమః | ఓం ఉత్తరాయై దిశే నమః |
ఓం ఊర్ధ్వాయై దిశే నమః | ఓం అధరాయై దిశే నమః |
9. ఉపస్థానం (Upasthana)
సూర్యనారాయణుడిని ప్రార్థిస్తూ:
ఓం ఆదిత్యాయ చ సోమాయ చ అంగారకాయ చ బుధాయ చ గురవే చ శుక్రాయ చ శనయే చ
రాహవే కేతవే నమః ॥
10. నమస్కారాలు
భూమికి, సూర్యునికి నమస్కారం:
సముద్రవసనే దేవి పర్వతస్థనమండితే ।
విష్ణుపత్ని నమస్తుభ్యం పాదస్పర్శం క్షమస్వ మే ॥
సంధ్యావందనం చేయడానికి అవసరమైన నియమాలు
- శుద్ధమైన దేహంతో చేయాలి – స్నానం తరువాత మాత్రమే సంధ్యావందనంలో పాల్గొనాలి.
- ఉత్తరియము ధరించి చేయాలి – యజ్ఞోపవీతం సరిగా వేసుకొని ఉండాలి.
- ఆత్మశుద్దితో – నిర్లక్ష్యంగా కాకుండా, మనసుని ఒకచోట కేంద్రీకరించి చేయాలి.
- గాయత్రీ మంత్రాన్ని గట్టిగా చెప్పకూడదు – గుదిగు ధ్వనిలో, అంతర్గతంగా జపం చేయాలి.
- దిశలు తప్పకూడదు – ఉదయకాలంలో తూర్పు ముఖంగా కూర్చొనాలి.
సంధ్యావందనం చేయకపోతే జరిగే అనర్థాలు
ధర్మశాస్త్రాల ప్రకారం, సంధ్యావందనం చేయకపోవడం వేద విరుద్ధమైన అకర్మం. దీని వల్ల:
- పాప కర్మలు పెరుగుతాయి
- శక్తినష్టం జరుగుతుంది
- ఆధ్యాత్మిక ప్రగతి క్షీణిస్తుంది
- దైవిక అనుగ్రహం తగ్గిపోతుంది
- మానసిక ఆందోళనలు, అనారోగ్యం, దోషాల వల్ల కుటుంబ సమస్యలు ఎదురవుతాయి
ఉదాహరణగా…
ఒక పురాణ గాథ ప్రకారం, ఒక బ్రాహ్మణుడు ఉపనయనం తరువాత అహంకారంతో సంధ్యావందనం చేయకుండా బ్రహ్మజ్ఞానిగా ఫీల్ అయ్యేవాడు. చివరకు అతను తన జ్ఞానాన్ని కోల్పోయి, దరిద్రంలో కూరుకుపోయాడు. కానీ మరొకడు రోజూ ఉదయాన్నే ఆచరణ చేస్తూ, సామాన్యుడిగా ఉండిపోయినా దేవతల ఆశీర్వాదంతో గొప్ప ఋషిగా మారాడు.
ఉపనయనానంతరం సంధ్యావందనం అవసరమా?
అవును!
ఉపనయనం (జన్యూపవీతధారణ) తరువాత సంధ్యావందనం ప్రారంభించాల్సిన విధి ఖచ్చితంగా అనుసరించాలి. ఇది బ్రాహ్మణుడికి ధర్మంగా, ఓ దైనందిన కర్మగా మారుతుంది.
“సంధ్యావందనభావినః బ్రాహ్మణాః ముక్తిమంతః స్యుః”
అంటే, సంధ్యావందనం చేసే బ్రాహ్మణులే మోక్షాన్ని పొందగలుగుతారు.
ఈ ఆచారానికి లాభాలు:
- ఆధ్యాత్మిక శుద్ధి
- మనసు ప్రశాంతత
- సూర్యశక్తిని ఆకర్షించడం
- పాప పరిహారం
- వేద సంస్కృతి పరిరక్షణ
ఈ విధంగా మీరు కృష్ణ యజుర్వేద సంధ్యావందనంను నిత్యకర్మగా నిష్ఠతో చేయవచ్చు. మీరు తలపెట్టిన వ్రతాలు, జపాలు, పూజలు అన్నీ కూడా దీని ప్రాకారమే ఫలితాన్నిస్తాయి.
