పండుగకు పునాది: శక్తి ఆరాధన
తెలంగాణలో ఆషాఢ మాసం అనగానే ప్రజలు మొదట గుర్తు పెట్టుకునే పండుగ బోనాలు. ఇది కేవలం పండుగ కాదు – ప్రజల మనోభావాలు, భక్తి, మరియు ఆత్మ విశ్వాసాన్ని ప్రతిబింబించే ఒక శక్తి ఆరాధన మహోత్సవం.
బోనాలు అన్న పదానికి మూలం “భోజనాలు” అనే అర్థం నుంచి వచ్చింది. అంటే – అమ్మవారికి నైవేద్యంగా సమర్పించే వివిధ ఆహార పదార్థాలు. ఈ పండుగలో భక్తులు తాము సిద్ధం చేసిన భోజనాలను, నైవేద్యాలను అమ్మవారికి “బోన” రూపంలో సమర్పిస్తారు. ఈ పద్ధతిని ప్రాణప్రదమైన ధర్మసంప్రదాయంగా భావిస్తారు.
1869 – ప్లేగు వ్యాధి, బోనాల పునరావిష్కరణ
1869 లో హైదరాబాద్ నగరంలో ప్రబలిన ప్లేగు వ్యాధి వలన వేలు మంది ప్రజలు మరణించడంతో నగరమంతా విషాదంలో మునిగిపోయింది. ఈ అంటువ్యాధిని అమ్మవారి ఆగ్రహ ఫలితంగా భావించిన ప్రజలు అమ్మవారిని శాంతింపజేసేందుకు, వారి కోపాన్ని నివారించేందుకు ప్రత్యేకంగా “బోనాలు” సమర్పించారు.
ఆ భక్తిపూర్వక ప్రయత్నంతో ప్లేగు తగ్గిందని, నగర ప్రజలలో విశ్వాసం ఏర్పడింది. అప్పటినుంచి ప్రతి సంవత్సరం ఆషాఢ మాసంలో బోనాల పండుగ జరుపుకుంటూ వస్తున్నారు.
గోల్కొండ – బోనాల కేంద్ర బిందువు
ఈ పండుగ ప్రారంభానికి ప్రతీకగా ప్రతి ఆషాఢ మాసపు మొదటి ఆదివారం గోల్కొండలో జగదాంబ మహంకాళి అమ్మవారి ఆలయం వద్ద రొట్టెల జాతర నిర్వహించబడుతుంది. లంగర్ హౌస్ నుండి ఊరేగింపుగా పెద్ద ఎత్తున భక్తులు బయలుదేరి, నృత్య గీతాల మధ్య గోల్కొండకి చేరి అమ్మవారికి బోనాలు సమర్పిస్తారు.
గోల్కొండ ఆలయ మూలపురాణం
గోల్కొండ మహంకాళి ఆలయానికి సంబంధించిన కథలు అనేకంగా ఉన్నాయి. ఈ ఆలయ మూల దేవత మంగళాదేవి. ఆమెని మొదటిగా రాందేవ్ రావు అనే గొర్రెల కాపరి కనుగొన్నాడు. ఆయనకి కలలో అమ్మవారు దర్శనమిచ్చి “నేను ఇక్కడ ఉన్నాను” అని ఆదేశించిందట. ఆయన అక్కడే చిన్న ఆలయం నిర్మించాడు.
తరువాత కాకతీయులు, బహమనీలు, కుతుబ్ షాహీలు ఈ ఆలయానికి ఆదరణ ఇచ్చారు. ఆలయాన్ని అభివృద్ధి చేశారు. కాకతీయుల కాలంలో ఈ దేవి శిల్పకళకు ప్రత్యేకమైన ప్రాముఖ్యత ఉంది.
మూలమూర్తి – తారాదేవి (దశమహావిద్యలో ఒక శక్తి)
గోల్కొండ దేవాలయంలోని ప్రధాన విగ్రహం తారాదేవి రూపంలోని మంగళాదేవి. తారాదేవి అనేది దశమహావిద్యలలో ఒక ప్రబలమైన శక్తి. తారాదేవి అనగా – శివశక్తి స్వరూపిణి, ఆమె తేజస్వి, మౌనరూపిణి, తాంత్రిక సాధనలకు అనుకూలమైన దేవత.
శాస్త్రప్రకారం:
“తారా అనగా ఆత్మజ్యోతి, రక్షణశక్తి. ఆమె శబ్దబ్రహ్మంగా, నాదబ్రహ్మంగా పూజించబడుతుంది.”
ఈ అమ్మవారి దర్శనం వల్ల:
- శత్రు నాశనం
- వ్యాధినాశనం
- ఇంట్లో శుభశాంతులు
- భయముల తొలగింపు
- స్త్రీ శక్తి లభ్యం
బోనాల విశిష్టత – ప్రతి ఆదివారానికి ప్రత్యేకత
- మొదటి ఆదివారం: గోల్కొండ మహంకాళి ఆలయం – రొట్టెల జాతర
- రెండవ ఆదివారం: బాలాపూర్ మహంకాళి అమ్మవారి దేవాలయం
- మూడవ ఆదివారం: సికింద్రాబాద్ ఉజ్జయినీ మహంకాళి దేవాలయం
- చివరి ఆదివారం: ఆలయాల నుండి ఊరేగింపుగా గజ వాహన సేవ
ఈ సందర్భంగా మహిళలు పసుపు కుంకుమలతో బోనలపై నెయ్యి దీపాలు వెలిగించి, కలశాలను ముద్దలు, అన్నం, కూరలు, చక్కెర, నెయ్యి మొదలైనవి నింపి భక్తిగా ఊరేగింపుగా అమ్మవారికి సమర్పిస్తారు.
బోనాల ప్రాముఖ్యత
- స్థానిక దేవతల ఆరాధనకు కేంద్రబిందువు
- ప్రజల మానవతా భావనలకు ప్రతీక
- వనితల భక్తి, శక్తి ప్రదర్శన
- భక్తి, త్యాగం, మరియు అనుభవాల సమ్మేళనం
